De Andreas schotel Wandel- en Kunstroute steekt er boven uit!

Bijna alle Brabantse gemeenten deden mee, meer dan honderd inzendingen vochten om de Stijlprijs 2017, maar Hilvarenbeek ging strijken met de eer. De Andreas Schotel Wandel- en Kunstroute werd door zowel jury als door het publiek uitgeroepen tot de grote winnaar. Op donderdag 18 mei kregen burgemeester Ryan Palmen en de voorzitter van de Vrienden van Schotel, Piet Verhoeven, in het Markiezenhof te Bergen op Zoom een fraaie bokaal en een flinke cheque uitgereikt door gedeputeerde Erik van Merrienboer.

Wat is dat toch met Esbeek? De een na de andere prijs kapen zij weg voor de ogen van veel grotere en roemrijke dorpen. Ligt dat aan hun vermogen om de gehele gemeenschap te mobiliseren voor een idee? Aan een aantal daadkrachtige mannen en vrouwen die ergens de schouders onder zetten om het voornemen gedaan te krijgen? In iedere geval hebben zij de gemeente Hilvarenbeek andermaal op de kaart gezet met het binnenhalen van de Brabantse Stijlprijs 2017. Eigenlijk was het een dubbele overwinning, want de jury riep hen uit tot winnaar en dat betekent dat de bokaal, van de hand van kunstenares Simone van Bakel, mee naar Hilvarenbeek mocht worden genomen.

Maar ook het publiek was overtuigd: de Andreas Schotel Wandel- en Kunstroute stak boven alle andere inzendingen uit. Dat betekent dat de voorzitter van de Vrienden van Schotel, een cheque van 2.500,00 euro mee mocht nemen naar Esbeek. “Wij gaan dat geld gebruiken voor een verdere verfraaiing van de wandelroute. Een nieuw object, waar wij al mee bezig zijn, natuurlijk weer geïnspireerd op het werk van Schotel. Wat wij ook mee mochten nemen was de bokaal. Een aardige geste van de burgemeester, want het is een geschenk aan Hilvarenbeek, maar hij vond het precies op zijn plaats in ons museum in Schuttershof, in plaats van in het gemeentehuis. In ons museum heeft het al een ereplaats gekregen.”

Waardering

Het spreekt vanzelf dat Piet Verhoeven heel gelukkig is met het behalen van de Stijlprijs, maar misschien nog wel meer met de woorden van de jury. “Zij hebben ons werkelijk de hemel in geprezen! Een project dat een combinatie vormt van natuurbeleving, van cultuur uit de eigen omgeving en van gemeenschapszin. Een wandelroute door de mooiste natuur met vennen, bossen en houtwallen, overal elementen ontleend aan het werk van Andreas Schotel, een Rotterdamse kunstenaar die zich nauw verweven voelde met Esbeek. En dat allemaal uitgevoerd door vrijwilligers uit het dorp. De jury benadrukte ook het hoge professionele gehalte waar mee het allemaal is uitgevoerd, door echte kunstenaars in hun atelier. Het gaat over ons verleden, maar hedendaags vormgegeven en sprekend tot de verbeelding. Het lijkt net of de kunstenaar nog steeds rondloopt door zijn geliefde dorp, dat gevoel kregen de juryleden hier.”

Het is volgens Piet Verhoeven vooral de betrokkenheid van de mensen in Esbeek die dit allemaal mogelijk heeft gemaakt. “Veel werk van Schotel is hier aanwezig. Voor de mensen is hij een van hen, al is hij dan ook decennia geleden overleden. Maar hij ligt wel in Esbeek begraven, niet in Rotterdam. Ik zie ook dat de mensen die in de buurt van de beelden langs de route wonen, ze als het ware hebben geadopteerd. Ze hebben er iets mee. Maar het is niet alleen de verdienste van ons dorp. Ook de gemeente Hilvarenbeek heeft ons altijd enorm gesteund. Zonder die samenwerking was het nooit zo’n succes geworden.”

Burgemeester Ryan Palmen is het hier roerend mee eens. Het succes van Esbeek straalt af op de hele gemeente. “Het winnen van de Brabantse Stijlprijs én de publieksprijs is een erkenning voor het aanstekelijke enthousiasme, de doordachte aanpak en het vele werk van een mooie club Esbekenaren. De route is op zich al een genot: het verbindt natuur met cultuur, recreatief of sportief wandelen met cultuurhistorie en alles wat daar tussenin zit. En dan de manier waarop de betrokken vrijwilligers het aanpakken: geweldig. Als je ziet hoeveel mensen betrokken raken en meedoen! Voor hen dus de Stijlprijs, de prijs voor het mooiste initiatief met een Brabantse aanpak.

Op de foto boven dit artikel de prijsuitreiking in het Markiezenhof in Bergen op Zoom. (v.l.n.r.) Burgemeester Ryan Palmen, Ad van Rijswijk, Peter Thoben, Danny van Vliembergen, Piet Verhoeven, Tiny Kolsteren, Addy van Seeters en gedeputeerde Erik van Merrienboer.

Na mobilisatie in Noord-Brabant tijdens de Eerste Wereldoorlog keert Andreas Schotel naar Rotterdam terug en vervolgt zijn lessen aan de academie, maar nu in de pas gestarte grafiekklas bij Antoon Derkzen van Angeren (1878-1961). Schotel maakt kennis met de verschillende grafische technieken zoals lijnets, aquatint, vernis-mou, lithografie en hout- en linosnede. In een aantal etsen uit de begintijd zijn vader en moeder onderwerp, maar al gauw laat hij zich inspireren door bootwerkers, havenarbeiders en werklui van de gasfabriek. Het zou een studieopdracht kunnen zijn, waarvoor zijn leermeester het contact met de gasfabriek gelegd kan hebben. Hoewel de onderwerpkeuze niet aansluit bij het werk van Derkzen van Angeren zelf, kunnen het socialisme, revoluties en opkomend communisme Schotels aandacht op de werkman hebben gericht. Er zijn niet alleen veel tekeningen, etsen en litho’s van de gasfabriek bewaard, maar ze hebben ook nadrukkelijk het karakter van studies. Het licht-donker speelt een grote rol en derhalve zwart-wit-schakeringen, maar ook vuur en stoom dragen bij aan de sfeer. De etsen zijn door Schotel gedateerd tussen 1917 en 1920. Het kan als zijn eerste grote onderwerp beschouwd worden.

Om in de gasfabriek te mogen tekenen heeft hij ongetwijfeld toestemming moeten vragen aan directeur Melchior C. Sissingh (1866-1952), die in 1894 onderdirecteur en in 1907 directeur van de Rotterdamse Gemeentelijke Gasfabrieken is. Via zijn jongere broer Cornelis J.G. Sissingh (1876-1932), die door de Heidemaatschappij tot houtvester op de ontginningen van landgoed De Utrecht is aangesteld, komt Schotel naar Esbeek. Een gang die hij vanaf dat moment meer dan zestig jaar lang in de zomermaanden zal maken.

Rotterdam heeft meerdere gasfabrieken (Kralingen, Feijenoord en Keilehaven), maar op grond van oude foto’s heeft Schotel zijn observaties vrijwel zeker gedaan in de gebouwen van de Kralingse gasfabriek aan de Oostzeedijk en wel in de gebouwen van de uitbreiding uit 1904-1908. Overigens is deze gasfabriek in november 1926 gesloten.

Op overzichtstentoonstellingen heeft Schotel altijd wel etsen uit deze serie laten zien. Toch is het niet goed mogelijk om de titels aan de nu geëxposeerde etsen te koppelen. De grote ets die een overzicht van het binnenterrein van de gasfabriek toont, doet sterk denken aan de etsen met hoogovens en mijnschachten uit het Roergebied van Johannes Proost. Mogelijk heeft Schotel via zijn medeleerling Albert Neuhuys (1895-1968), die in 1916 portretten van Proost heeft getekend, hem persoonlijk en zijn werk leren kennen.

De expositie Schotel en de Gasfabriek Rotterdam. Werken uit zijn studietijd loopt van 29 april tot en met 16 juli 2017 en is behalve de maandag dagelijks geopend van 11.00 tot 16.00 uur.