Het is een grote verrassing, wanneer er nieuw onbekend werk van of materiaal over Andreas Schotel te voorschijn komt. Immers er is heel veel uit zijn nalatenschap in de museumcollectie van Esbeek aanwezig, maar – zoals blijkt – zeker niet alles.
Op een veiling in Utrecht heeft het museum in februari een ‘onbekende’ etsmap met zes etsen kunnen verwerven door aankoop. De map ‘6 Ets studies van Ands Schotel’ dateert uit 1921 en bevat, zoals de titel aangeeft, zes etsstudies van zwangere vrouwen. De etsen in de map zijn allemaal in 1921 ontstaan en nog gedrukt met ‘toon’. Van deze etsen zijn er vijf bekend, maar het zijn – op één uitzondering na – wel latere ‘schone’ drukken. Het afdrukprocedé dat Schotel in samenwerking met Johannes Proost heeft ontwikkeld, zal vanaf begin jaren dertig hun favoriete en enige manier van het afdrukken van etsen blijven. De kaft van de map laat een ‘onbekende’ linosnede zien met een – ietwat treurige – zittende zwangere vrouw en suggestieve draaiende cirkelvormen, die geabstraheerd naar borsten en bolle buik kunnen verwijzen. Door de grovere techniek van de linosnede staat de kaft in groot contrast met de merendeels gedetailleerde etsen in de map. In welke oplage de map is verschenen, wordt nergens vermeld. Dit in tegenstelling tot de latere map ‘Etsen door Schotel’ uit 1928, bestaande uit 24 bladen met een of meerdere etsen per blad en waarvan minimaal vier mappen zijn samengesteld. Op de binnenzijde van de nieuw verworven map staat geschreven “Aan Leen Verhoeven 18 september 1921 Andreas Schotel” en “Aan het Teekengenootchap ‘Pictura’, Dordrecht Marie Verhoeven-Schmitz januari 1935”. Van het Teekengenootchap Pictura in Dordrecht, al in 1774 opgericht, is Andreas Schotel in 1920 lid geworden en Leen (Leendert Adrianus) Verhoeven (1883-1932) – bekend als kunstschilder van bloemen – is hiervan secretaris. Op de tentoonstelling Werken door leden van Teekengenootschap “Pictura” met werk van erelid Jan Toorop, die in het Picturagebouw aan de Voorstraat 152 te Dordrecht van 19 december 1920 t/m 16 januari 1921 is gehouden, heeft Schotel blijkens de catalogus onder cat.nrs 52, 53 en 54 steeds een ets van een ‘Naakt’ geëxposeerd en iedere ets kostte toen f 40,-. Op de Tentoonstelling van werken door leden van 2 december 1923 t/m 6 januari 1924 zend Schotel onder cat.nr 83, 84 en 85 etsen in van een ‘Naakt’, een ‘Jongenskop’ en een ‘Kop’.
Kunstenaar Leen Verhoeven is op 30 juli 1919 met dichteres en schrijfster Marie (Maria Helena) Schmitz (1883-1972) getrouwd, die na zijn dood de map bij haar verhuizing in 1935 aan Pictura heeft geschonken, waar die later opgeruimd moet zijn en uiteindelijk bij het Utrechtse veilinghuis is terechtgekomen. Marie Schmitz is zeer productief geweest en heeft bekendheid genoten met boeken zoals Het groote heimwee (1929), Land van illusie (1931), Aan het overzetveer (1932) of Als een bloem in de wind (1934) naast vele kinder- en meisjesboeken. Daarnaast heeft ze later indruk gemaakt, doordat ze voortvluchtige Joden, vader en zoon Van Gelder of Van Gelderen, in de Tweede Wereldoorlog thuis aan de Reeweg-Oost onderdak heeft geboden.
De inspiratie voor deze studies van zwangere vrouwen heeft Schotel opgedaan bij de eerste zwangerschap van zijn vrouw Mies Gips, met wie hij op 16 april 1920 in de woonplaats van zijn vrouw ’s-Gravenhage is getrouwd. Hun oudste dochter Anna Maria, Miet genoemd, wordt op 18 september 1921 te Hillegersberg geboren. Wat opvalt, is dat de opdracht in de map overeenkomt met haar geboortedatum. Mogelijk heeft Leen Verhoeven de familie een bijzondere dienst verleend, waaroor de etsmap aan hem is geschonken. Of heeft hij soms door de aankoop van de map de familie Schotel misschien financieel willen helpen. Hun twee andere dochters Tjakeline Andrea en Johanna zullen resp. in augustus 1923 en maart 1924 geboren worden. Na de reeks etsen die op de Rotterdamse gasfabriek zijn ontstaan, zou je dit het tweede grote thema in het oeuvre van Schotel kunnen noemen.
Deze ‘onbekende’ etsmap komt eigenlijk precies op het goede moment, want in het kader van de Open Monumentenweek 2017 gaat het Andreas Schotel Museum in de andere, bij museumdorp Hilvarenbeek aangesloten musea kleine presentaties met werk van Schotel inrichten. Voor de kleine expositie in Museum De Dorpsdokter is voor het passende thema ‘Zwangere vrouw’ en ‘Moeder met kind’ gekozen. Bij deze gelegenheid zullen de etsen uit de map voor de eerste keer getoond worden tezamen met ander werk uit de museumcollectie. Vanaf zondag 9 april bent u er welkom en ook nadien zullen de twintig etsen er nog blijven hangen tot na de zomer.
Peter Thoben, conservator
