De afgelopen periode ben ik als gastconservator betrokken geraakt bij een tentoonstelling voor Museum ’t Oude Slot in Veldhoven. Op verzoek van de directie heb ik een concept voor een expositie bedacht, waarbij de schilderijen uit de collectie van het voormalige Museum Kempenland, nu in beheer bij het Eindhoven Museum, vertrekpunt zijn. Als voormalig directeur-conservator van Museum Kempenland ken ik de collectie goed, omdat ik die zelf bijeen heb gebracht. Omdat ik het belangrijk vind, dat – na sluiting van Museum Kempenland ruim tien jaar geleden – een deel van de museumverzameling weer eens geëxposeerd wordt, heb ik graag mijn medewerking toegezegd.
Voor de tentoonstelling Leefomgeving in verandering. Schilderijen uit de Kempen heb ik ruim zestig schilderijen geselecteerd rond zeven thema’s – te weten: Heide en zand, Cultuurlandschap, Zandwegen, Boerderijen en erven, Boereninterieurs, Arbeid en tenslotte Mensen. Tezamen geven die een beeld van de veranderingen in de leefomgeving van de Kempen in de afgelopen eeuw. Voor de expositie heb ik een introductietekst geschreven, waarin ik beknopt achtergrondinformatie geef. Hieruit citeer wil ik het volgende aanhalen:
De wereld waarin wij leven, verandert voortdurend. Via moderne communicatiemogelijkheden komt er steeds meer informatie op ons af. Natuurlijk veranderde de wereld vroeger ook. De Kempen van zo’n 100 tot 150 jaar geleden bestond vooral uit boerenbedoeningen plus een handvol plaatselijke ambachtslieden zoals bakkers, smeden, timmerlieden, wevers, leerlooiers en schoenmakers. Men leefde zonder de mediavoorzieningen die we nu kennen. Veel mensen hoorden of wisten daarom alleen wat er in hun eigen leefomgeving speelde.
Die eenvoudige wereld veranderde snel door de steeds verdergaande industrialisatie en de wetenschappelijke en technische innovaties. Zoals door telefoon en telegrafie, elektrisch licht, fotografie en film. Er kwam betere medische zorg en de positie van de vrouw veranderde door feminisme en stemrecht. Denk ook aan de mechanisatie van de landbouw, de komst van trein, tram, fiets, auto en vliegtuig. Intussen groeit de bevolking en in het kielzog hiervan neemt de trek van het platteland naar de stad toe. Zo veranderen samenleving, levenspatronen, normen en waarden. Ook de opkomst van socialisme, communisme en later fascisme/nationaalsocialisme heeft grote invloed op de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen uitgeoefend. En bijna niemand kan zich aan deze voortschrijdende invloeden onttrekken.
Deze tentoonstelling wil in grote trekken de veranderingen in de leefomgeving van de Kempen laten zien, zoals die door kunstschilders zijn vastgelegd. Deze beeldcultuur werd ingezet met de Franse School van Barbizon omstreeks 1830 en heeft tot na de Tweede Wereldoorlog veel navolgers gekend. De meeste schilderijen zijn nog geen honderd jaar geleden geschilderd. Ze verbeelden de leefomgeving van onze grootouders en overgrootouders. Een leefomgeving die kunstschilders van eertijds tot verbeelding en schilderen heeft geïnspireerd. In onze steeds complexere maatschappij is de behoefte om de idylle van een rustig, onbezwaard leven vast te houden blijkbaar aantrekkelijk. Dit gebeurt misschien wel op een wat nostalgische of romantische manier, maar dit maakt het verschil met het ‘nu’ wel duidelijk. Grote groepen mensen werden en worden hierdoor aangesproken. De behoefte om herinneringen op te halen aan ‘hoe het vroeger was’ verklaart in belangrijke mate het succes van deze kunstschilders van het boerenleven. De expositie maakt ons ervan bewust dat veranderingen in de leefomgeving eigenlijk van alle tijden zijn.
De officiële opening van de tentoonstelling Leefomgeving in verandering is zondag 2 april a.s. en zal door de burgemeesters Marcel Delhez van Veldhoven en Jeroen Dijsselbloem van Eindhoven gezamenlijk worden verrichten. Van 5 april tot en met 27 augustus is de expositie in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven van woensdag tot en met zondag van 13.00 tot 17.00 uur te bezichtigen. De entreeprijs voor volwassenen is € 5,50 en van 0 t/m 17 jaar € 3,50. De Museumkaart is er geldig. Misschien een aardig uitje voor Esbekenaren?
Peter Thoben, conservator
