De provincie Gelderland heeft in januari  jl. contact gezocht met het museum om nadere informatie in te winnen over twee prenten van Andreas Schotel. In verband met het ‘ontzamelen’ van de provinciale collectie wil men graag weten, of de prenten topografisch in Gelderland geplaatst moeten worden. Concreet hebben wij op deze vraag geen antwoord kunnen geven, maar wel dat Schotel in Rotterdam en Esbeek en in de directe omgeving van beide plaatsen heeft gewerkt en in 1938 op Vlieland. Voor zover bij ons bekend, heeft hij nooit in Gelderland gewerkt. Wel hebben wij kenbaar gemaakt, dat er van onze kant interesse voor beide prenten bestaat, wanneer er daadwerkelijk tot ‘ontzamelen’ overgegaan wordt.

In september komt het bericht dat de prenten ‘om niet’ overgedragen kunnen worden aan het museum, maar wij moeten ze zelf in Arnhem ten provinciehuize komen ophalen en wel op 3 oktober. Na het nodige papierwerk te hebben ingevuld zijn wij naar Arnhem gereden en met de prenten teruggekeerd. De collectie is dus met twee bladen met ieder twee etsen in vernis mou (een speciale etstechniek) uitgebreid.

In de catalogus van de jubileumtentoonstelling bij de zestigste verjaardag van Andreas Schotel in het prentenkabinet van Museum Boymans te Rotterdam van november 1956 tot en met januari 1957 komt de ets Scheepsschilders onder catalogusnummer 22 voor en zou volgens vermelding uit circa 1935 dateren. De andere prent met een Steenfabriek zal gezien de overeenkomstige opvatting vermoedelijk uit dezelfde periode dateren, hoewel de maten ietwat afwijken. 

Maar hebben wij hier te maken met de steenfabriek in Esbeek? Op de bovenste afbeelding lijken de droogrekken gelet op de sjouwende arbeiders vrij hoog en op de onderste afbeelding staat een wagon frontaal in beeld, hetgeen niet direct aan de situatie in Esbeek doet denken. De stroomtramlijn van Tilburg via Goirle naar Hilvarenbeek en Esbeek is in september 1907 geopend en wordt in 1909 doorgetrokken naar Poppel. Redenen om die naar Esbeek aan te leggen zijn landgoed De Utrecht dat in 1899 met zijn ontginningsactiviteiten is gestart en de steenfabriek, die door de familie Zeebregts in 1900 te Esbeek is begonnen, want die hebben er economisch belang bij. Omstreeks 1923 zou de steenfabriek grootschaliger geworden zijn. De stoomtram heeft tot in 1935 naar Esbeek gereden, voordat autobussen het personenvervoer en vrachtwagens het goederenvervoer hebben overgenomen. Gelet op de datering is het misschien toch aannemelijk, dat de Esbeekse steenfabriek is afgebeeld. Misschien heeft Schotel door de wagon nadrukkelijk in beeld te brengen de herinnering aan de ‘oude’ situatie levendig willen houden.

In ieder geval maakt Schotel na de Tweede Wereldoorlog in 1947 meer werken, waarop de steenfabriek is afgebeeld: drie aquarellen en een ets naar een van de aquarellen. De steenfabriek is in 2008 gesloten.

Beide prenten zijn lange tijd ingelijst en opgehangen geweest, want ze zijn vergeeld op de randen van het passe-partout en de conditie is niet optimaal. Maar van belang omdat wij het blad van de Steenfabriek nog niet in de museumcollectie hebben.

Peter Thoben,

conservator