Vanaf 29 juni is er in het Andreas Schotel Museum een nieuwe expositie ingericht – die t/m 22 september loopt – met een selectie aquarellen uit de museumverzameling die graficus Andreas Schotel in de loop van de tijd heeft gemaakt. Daarbij gaat de voorkeur uit naar die werken waarin het karakteristieke van de aquareltechniek het best naar voren komt.
Schotel heeft honderden tekeningen en aquarellen gemaakt. Toch heeft hij zichzelf nooit tekenaar of aquarellist genoemd. Meestal zijn ze bedoeld als schets of voorstudie voor zijn grafische bladen. Soms zijn het duidelijk vlugge, schetsmatige aquarellen, maar er zijn ook gedetailleerde en uitgewerkte aquarellen onder, die de kwaliteit van een zelfstandig, autonoom kunstwerk hebben.
In veel gevallen maakt hij met potlood en/of krijt een globale schets, die hij met waterverf uitwerkt en eventueel met Oost-Indische inkt, gouache of krijt accenten geeft. Het zelfportret van omstreeks 1968 laat het door elkaar gebruiken van materialen goed zien, zodat dan over ‘gemengde techniek’ wordt gesproken. Van echte, ‘zuivere’ aquarellen is maar beperkt sprake, bijv. een serie in 1938 tijdens zijn verblijf op Vlieland ontstaan, of een reeks Rotterdamse stadsgezichten.
Andreas Schotel is nog opgeleid in de negentiende-eeuwse traditie aan de Rotterdamse academie, waar gedegen tekenen met houtskool, potlood, krijt of waterverf als noodzakelijke basisvaardigheid is onderwezen. Observerend tekenen is voor iedere kunstenaar van de oude generatie een dagelijkse bezigheid, zoals fotograferen van snapshots dat nu is voor velen. Bewust tekenen dwingt de tekenaar goed te kijken, echt waar te nemen. Daarbij zet de bewegende hand neer, wat het kijkende – soms spiedende – oog waarneemt. In wezen is tekenen voor de kunstenaar als zuurstof voor iedere mens namelijk van levensbelang en voorwaardenscheppend voor zijn artistieke scheppingen en dat geldt wellicht voor de graficus nog meer dan voor de schilder of de beeldhouwer. En Schotel heeft de gave om de essentie van het geobserveerde analytisch en geordend weer te geven, waardoor een overzichtelijk totaalbeeld qua compositie en details weergegeven wordt.
Door uit zijn hele oeuvre werken te selecteren ontstaat niet direct een gelijkmatige en samenhangende expositie met een eenduidig handschrift of met een gelijke, artistieke opvatting. Juist door die onderlinge verschillen krijgt de expositie een spannend karakter. Vanzelfsprekend draagt de keuze voor uiteenlopende onderwerpen daar ook toe bij. Veel aquarellen zijn in de omgeving van of in de beslotenheid van zijn atelier ontstaan, waar hij vrij en ongestoord heeft kunnen werken. Vrouwen, gekleed of naakt, moeten hem gestimuleerd hebben. Daarnaast hebben ’s zomers het landschap rondom Esbeek en het dorp zelf hem tot werken aangespoord: het oogsten, de boerderijen, de steenfabriek, de aanleg van de aardgasbuizen etc.
In deze aquarellen geeft de kunstenaar een kijkje in wat hem zoal beroerde en heeft hij het leven van eertijds blijvend voor ons vastgehouden.
Het boek Andreas Schotel. Tekeningen & aquarellen – een overzicht uit 2021 biedt meer dan deze tentoonstelling een goed overzicht van de teken- en aquarelleerkunst van Andreas Schotel.
Peter Thoben, conservator
