Vrienden van Schotel.

• 
• Houtsnede door Jan Naaijkens schenking voor co Houtsnede door Jan Naaijkens schenking voor co
•  

De Vrienden van Andreas Schotel kunnen terugkijken op een uitstekend jaar. Tijdens de jaarlijkse culturele vriendenavond op 17 maart werd het afgelopen jaar doorgenomen en Danny van Vliembergen tot bestuurslid benoemd. Thijs Caspers, medewerker van het Brabants Landschap, hield een boeiend en humorvol verhaal rond ‘De Tuin der Lusten’ van Jheronymus Bosch, waarna het ruilen van de Schotel-etsen plaatsvond. In april werd bekend, dat de wandel- en kunstroute was genomineerd voor de Brabantse Stijlprijs 2017 en dat het publiek op een van de vijf finalisten kon stemmen. Op 18 mei werd de winnaar van de juryprijs en publieksprijs in het Markiezenhof te Bergen op Zoom bekend gemaakt. De Vrienden van Schotel gingen met beide prijzen aan de haal; een glazen kunstbokaal en een cheque van € 2.500,- brachten ze mee naar Esbeek. Op 13 oktober tijdens Esbeek of the future. Een reis door de tijd ter gelegenheid van 10 jaar Coöperatie werd door burgemeester Ryan Palmen van Hilvarenbeek bekend gemaakt dat de jury de Jan Naaijkens Ring als tweejaarlijkse cultuurprijs van Hilvarenbeek aan de Vrienden van Andreas Schotel had toegekend. De officiële uitreiking ervan zal op 21 januari a.s. in cultureel centrum Elckerlyc te Hilvarenbeek plaatsvinden.

Alle activiteiten van zowel huiskamermuseum als buitenmuseum met wandel- en kunstroute droegen tot deze successen bij met name omdat er nog voldoende mogelijkheden voor de toekomst in het verschiet liggen. Na de afsluiting van de succesvolle expositie Dirk Baksteen (1886-1971), etser van de Kempen werden er dit jaar vier tentoonstellingen ingericht, te weten Vrouwen rond Schotel. Figuurstudies in kleur (21 januari t/m 23 april), Schotel en de Gasfabriek Rotterdam. Werken uit zijn studietijd (29 april t/m 16 juli), Schotel en het bos. Aquarellen en etsen (22 juli t/m 8 oktober) en Etsen van Jakob Smits (1855-1928) (14 oktober t/m 14 januari 2018). Tijdens het landelijke Museumweekend op 9 april 2017 was werk van Andreas Schotel in alle Beekse musea te zien:Observaties in het circus in Museum Dansant, De vrouw en het kind: de moeder in Museum Dorpsdokter, Rotterdamse stadsgezichten in Museum De Roos, Kerktoren en fabrieksschoorsteen in Torenmuseum en Boerenwerk in Boerderijmuseum Grutje. De opening vond in het museum plaats door burgemeester Ryan Palmen.

Met de inventarisatie van de collectie werd voortgang geboekt en de museumverzameling kon door aankoop en schenking worden vergroot met een onbekende map met 6 etsstudies uit 1921, 1 tekening en 16 etsen van Andreas Schotel, 1 ets van Antoon Derkzen van Angeren en 4 houtsneden van Jan Naaijkens. Daarnaast kon de documentatieverzameling o.a. met brieven en foto’s worden uitgebreid. Over de tentoonstellingen, aanwinsten en collectie rapporteerde de conservator met regelmaat in ’t Kleppermenneke. Het museum kon met twee nieuwe vitrines worden uitgerust, die door leerlingen van het Summacollege te Eindhoven waren vervaardigd.

Om de wandel- en kunstroute verder aan te kleden werd er een rusthuisje in de nabijheid van boerderij De Koekoek geplaatst. Ook werden er plannen en een maquette voor een nieuw ‘beeld’, of liever bouwwerk, gemaakt. Hannes Verhoeven hoopt in de loop van 2018 over te kunnen gaan tot de uitvoering van de ‘Melkfabriek’ in de vorm van een kolossale koe, waarin het proces van gras tot melk en consumptie op educatieve wijze ‘beleefd’ kan worden.

En dan te bedenken, dat alle activiteiten rondom het Andreas Schotel-verhaal onder leiding van een onbezoldigd bestuur en een grote groep vrijwilligers tot stand worden gebracht. Om waardering uit te spreken voor ieders bijdrage werd op 18 november een vrijwilligersuitstap naar het Glazenhuis in Lommel met museum en glasblaasatelier gemaakt met een lunch en drankje.

Maar het grootste compliment was en is, dat het publiek in grote getale museum en wandelroute wist en weet te vinden. Niet alleen individueel of in klein gezelschap liep men de route, maar ook werden er vele groepen met een begeleide rondleiding ontvangen. Een speciaal karakter hadden de opening van het museumweekend door burgemeester Palmen op 9 april, de opening van de tentoonstelling van Jakob Smits door gedeputeerde Erik van Merriënboer op 15 oktober en de ruildag van de Exlibriskring op 9 december. Alle gebeurtenissen en activiteiten vonden hun neerslag in de sprekende en schrijvende pers van Omroep Brabant tot Brabants Dagblad, De Hilverbode en ’t Kleppermenneke. Een jaar om met voldoening op terug te blikken, maar het afgelopen jaar geeft tevens energie en moed om op de ingeslagen weg verder te wandelen.

Peter Thoben, conservator

Aanwinsten uit voormalig bezit van een Esbeekse onderwijzeres

Het museum heeft een vroege ets en grote tekening van Andreas Schotel kunnen verwerven via de dochters uit de familie Meuwese-Dijkmans. Wat is het verhaal achter deze kunstwerken?

In de Provinciale Noordbrabantsche en ’s-Hertogenbossche Courant van 6 augustus 1923 lezen wij dat met ingang van 1 september 1923 benoemd wordt tot onderwijzeres aan de openbare lagere school te Esbeek mej. Maria Dijkmans en de Nieuwe Tilburgsche Courant van 6 september 1923 meldt, dat zij de benoeming heeft aanvaard. Blijkens de Nieuwe Tilburgsche Courant van 19 februari 1926 verzoekt zij om eervol verslag aan het gemeentebestuur, hetgeen tegen 1 april 1926 wordt goedgekeurd en waarbij “het aantal leerkrachten aan genoemde school weer [zal] dalen tot twee”. Mejuffrouw Dijkmans wordt bij Jan M. Lauwers (1881-1965), sinds 1912 hoofd van der openbare lagere school te Esbeek, onderwijzeres en zal via hem de kunstenaar Andreas Schotel hebben leren kennen.

Maria Josephina Gerardina Dijkmans is geboren op 14 april 1897 te Tilburg. Ze heeft een oudere broer Jan, die vanwege een psychiatrische aandoening later in een inrichting opgenomen wordt, een jongere broer Joseph die bij de Kruisheren te St. Agatha intreedt en een nog jongere broer Gerard die de zaak van vader voortzet en actief zal zijn voor de bedevaart naar Lourdes, terwijl een ongehuwde zus Wilhelmina voor moeder blijft zorgen. In februari 1916 legt Maria het examen nuttige handwerken met goed gevolg af en slaagt zij voor de akte Lagere Onderwijs in april 1923, zodat ze daarna solliciteert naar de vacature in Esbeek. Binnen drie jaar moet ze al ontslag nemen in verband met haar voorgenomen huwelijk met de 12 jaar oudere, Bossche koopman Louis (Aloïsius Petrus Maria) Meuwese (1885-1974). Het huwelijk wordt voor de wet op 31 mei 1926 te Tilburg gesloten en kerkelijk ingezegend op 1 juni 1926 in de parochiekerk van het H. Hart, bekend als Noordhoekkerk, te Tilburg. Aan haar afscheid besteedt de Nieuwe Tilburgsche Courant van 3 april 1926 aandacht: “Het hoofd der school prees haar om haar groote toewijding en liefde voor haar vak, roemde haar onderwijs, wees op de goede verstandhouding en schetste het groote verlies, dat de school door haar heengaan lijdt. Op zulke krachten mag de school trotsch zijn. Bij monde van Mevr. Sissingh werd haar namens de ouders als blijk van hooge waardeering eene prachtige ets aangeboden van den kunstschilder Schotel. … Kinderen en ouders bejammeren zeer haar heengaan.” De ets, die mevrouw Willemina Alide Sissingh-Bennema (1878-1953) aanbiedt, stelt ‘pramen aan de waterkant’ voor en is tamelijk donker. De vernis-mou-prent meet 154 x 457 mm en is in potlood met ‘Andr Schotel’ gesigneerd, welke signatuur alleen op heel vroege prenten van Schotel voorkomt. Overigens krijgt ze van meester Lauwers ook een (ongesigneerde) ets van een landschap, waar hij achterop schrijft “Herinnering aan Esbeek 31/3/1926 Lauwers”, maar die is zeker niet van Schotel.

Louis Meuwese, met wie Maria Dijkmans trouwt, heeft aan de Vughterstraat 55 in ’s-Hertogenbosch de firma L. Meuwese-Leijgraaff in koloniale waren en comestibles, die zijn moeder M.W.A.H. Leijgraaff (1857-1937) na de dood van vader L.I.H. Meuwese (1854-1892) heeft voortgezet en die hij later van haar heeft overgenomen. Uit het huwelijk worden vier dochters geboren: Jos (1927), Marieke (1928), Trees (1930) en Nel (1934). Twee komen in het bibliotheekwezen terecht, twee in de verpleging en op de oudste na trouwen er drie en hebben nageslacht.

De familie Dijkmans woont aan de Spoorlaan 90 in Tilburg. Vader Cornelis Johannes Dijkmans (1853-1923) is getrouwd met Gertrude (Jozepha Geertruda Maria) Gusken (1865-1947) en noemt zich fabrikant en later koopman en handelsagent. Hij zit in de kolenhandel en richt in mei 1914 N.V. Steenkolenhandel Wilhelmina op naast de al bestaande Kolenhandel Brabant van mei 1912. C.J. Dijkmans is directeur en de schoenenfabrikanten P.J. Mannaerts en H.A.J. Mannaerts zijn commissarissen. In advertenties staat vermeld dat de steenkolenhandel ‘districtsvertegenwoordigster der Staatsmijnen in Limburg’ is. Tevens blijkt uit advertenties, dat het hoofdmagazijn in de Heiningstraat 2 is en dat er diverse depots verspreid over Tilburg zijn. Na de dood van vader Dijkmans neemt dus zoon Gerard Dijkmans de kolenhandel over. In 1940 wordt de naam gewijzigd in Dijkmans’ Steenkolenhandel N.V. Overigens de bekende mgr L.J. Dijkmans (1851-1937), 40 jaar lang pastoor van de Sint-Joriskerk te Eindhoven, is een oom van Maria Dijkmans en zuster Norbertina, geboren als Maria Helena Dijkmans (1857-1908), overste van het klooster van de Zusters Franciscanessen te Dongen, een tante.

Voor het werk van Schotel heeft Maria Meuwese-Dijkmans een zwak, want ze heeft door de tijd heen meer werk van hem aangekocht. In oktober 1979 bezoekt ze een tentoonstelling van etsen in de grote zaal van Schuttershof en vraagt Trees Smolders of de kunstenaar er is. Schotel hoort dat en schrijft haar op 19 oktober 1979: “Dat is weer enige tijd geleden maar mocht u mij per briefje nu willen meedelen of u belangstelling hebt in mijn werken en zo ja wilt u dan naar Rotterdam naar mijn atelier toe komen.” Ze heeft blijkbaar hierop geantwoord en Schotel schrijft haar op 26 oktober 1979: “Uw aanschijn ben ik eerlijk gezegd volkomen vergeten door de alle tussenliggende gezichten ….. Die maaierstekening weet t goed nog waarmede [?] ik er een ets naar heb gevrocht. Sukses heb ik feitelijk nooit gehad maar de laatste jaren is er aaneenschakeling van bestellingen maar waardoor dat komt blijft mij een raadsel maar leuk is ’t wel. Veel werken is mijn enige levensmogelijkheid met daarbij enkele goede vrienden …” Waarschijnlijk heeft zij Schotel in haar schrijven herinnerd aan de grote krijttekening (343 x 646 mm), die zij al langer in bezit heeft.

Maria Meuwese-Dijkmans is in het onderwijs nooit meer werkzaam geweest, zij helpt haar man in de zaak en zet zich onder meer in voor de St. Elisabethvereniging van de Bossche Catharinaparochie. Na haar dood op 26 oktober 1994 te ’s-Hertogenbosch komt het werk dat zij van Schotel in bezit heeft aan haar dochters toe en via hen komen dus twee werken in de museumcollectie terecht. Een mooi achtergrondverhaal bij deze aanwinsten.

Peter Thoben, conservator

• Huwelijksfoto van Maria en Louis Meuwese-Dijkmans uit 1926 Huwelijksfoto van Maria en Louis Meuwese-Dijkmans uit 1926
• Roggemaaiers op het Hoog Spul – omstreeks 1935 Roggemaaiers op het Hoog Spul – omstreeks 1935
•  

Wie onlangs het Andreas Schotelmuseum heeft bezocht heeft kunnen zien dat het interieur is verrijkt met een aantal nieuwe onderdelen: zo zijn er een mooie legvitrine, een informatiestand, een fraaie consoletafel en een multimediatoepassing geplaatst.

Voor de uitvoering van deze ideeën hebben de Vrienden van Andreas Schotel contact opgenomen met Jos van de Wouw, die als docent aan het Summa-College in Eindhoven is verbonden. De leerlingen van hun afdeling Wonen en Design maken in het derde jaar van hun opleiding een extern project op aanvraag van een klant. De klanten bestaan uit non-profit organisaties zoals scholen, stichtingen en verenigingen, of zorginstellingen.

Naar aanleiding van verschillende project aanvragen beslist het docenten team van de school welk project of projecten gemaakt gaan worden. Dit wordt bepaald aan de hand van de inhoud en de haalbaarheid van een aangeboden project. De aanvraag vanuit Esbeek werd aangenomen en kort daarna verschenen drie Niveau-4 leerlingen van de opleiding Houtmeubel & Interieurbouw op locatie in Esbeek, waar ze de ontwerpen met architect en ontwerper Danny van Vliembergen doornamen.

Daar de leerlingen het gehele traject zelf uitvoeren, van aanneming en in offerte brengen tot en met de uitvoering, kwamen ze zelf kort daarna terug om met het bestuur van de Vrienden van Schotel de offertes te overleggen. Daarna konden ze aan de slag op de werkplaats in het Summa College.

Tussentijds werden Addy van Seeters en Danny van Vliembergen op school uitgenodigd om de voortgang van het project te komen bekijken en kennis te nemen van de manier van werken op de opleiding. Enige tijd later waren de stukken gereed en zijn ze door Jos van de Wouw geplaatst. Perfect passend in het geheel van het museuminterieur. Dat laatste was nog niet zo eenvoudig omdat de kleuren exact moesten aansluiten bij de reeds vele jaren eerder vervaardigdek kasten. De kennis op het gebied van kleurbeitsen van Jos van de Wouw kwam daarbij goed van pas. Hij vervaardigde als vrijwilliger ook het vierde werkstuk: een speciale lijst waarin een touchscreen kon worden geplaatst zodat bezoekers van het museum nu interactief verdere informatie kunnen lezen en beeldmateriaal kunnen bekijken. Het staat nu op de originele ezel van Adreas Schotel als ware het een schilderij. Maar dan wel één waarin zijn hele oeuvre te bekijken is.