Van 22 juni t/m 6 oktober 2019 heeft het Andreas Schotel Museum te Esbeek een tentoonstelling ingericht met tekeningen, aquarellen en etsen, die Andreas Schotel in of rondom zijn atelier heeft gemaakt.

Het atelier is de plek, waar een groot deel van het oeuvre is ontstaan. Schetsen die hij elders heeft gemaakt, zijn op het atelier uitgewerkt tot etsen en er gedrukt met hulp van Mari en drukpers. Enkele tekeningen en etsen laten zien, hoe er op het atelier door hemzelf en door leerlingen wordt gewerkt. Maar ook heeft hij er naaktmodellen en bezoekers veelvuldig getekend om zichzelf te oefenen. 

Het eerste atelier mag Andreas Schotel op voorspraak van directeur Melchior Sissingh van de Gasfabriek in 1922 vestigen op het Gemeentelijk Handelsterrein bij de Binnenhaven aan de Rosestraat. Zijn houten atelier met ruimten van 40 en 130 vierkante meter, staat er – min of meer afgesloten van de buitenwereld – tussen kolenhopen en spoorrails. Hij kan er ongestoord werken en heeft er geen last van pottenkijkers. In 1967 moet hij deze plek opgeven en verlaten vanwege nieuwe spoorwegplannen. Hij breekt zijn bedoening af en bouwt het aan de Brielselaan 151 op het terrein van het Rotterdams Havenbedrijf aan de Maashaven onder de vuilverbrandingsschoorsteen weer op. Tot zijn dood in 1984 kan hij er met hulp van Leen Rademaker werken. Dan moet het bouwwerk vóór 1 januari 1986 afgebroken zijn.

Op het atelier moet zich van alles afgespeeld hebben. Schotel heeft er zijn vriendinnen, modellen en kopers van zijn grafiek bijv. Franz Rehmann, Kees Schortemeijer of Herman Vermeer ontvangen, maar ook museumconservator Coert Ebbinge Wubben, met wie hij een goede band heeft. Ongetwijfeld zal collega-etser Johannes Proost, wiens etsplaten Schotel heeft afgedrukt, er zijn gekomen en wie weet, heeft die de voor de nazi’s gevluchte Letlander in Schotels atelier gebracht. In ieder geval heeft in de oorlog het joodse jongetje Max Krzeszower, die zich later Moshe Keny noemt, er een tijdje ondergedoken gezeten. Op het atelier aan de Brielselaan komen leerlingen van zijn vriendin, lerares Leen Rademaker en kinderen uit de buurt bij Schotel aan, die hij in vlotte aquarellen of tekeningen met Wasco-kleurkrijt vastlegt. 

Zoals voor iedere kunstenaar kan het atelier als de centrale plek van handeling beschouwd worden, waar Andreas Schotel een groot deel van zijn leven heeft vertoefd en gewerkt. 

In de gang worden deze keer etsen met Esbeekse onderwerpen gepresenteerd.    

Andreas Schotel Museum Esbeek (dagelijks open van 11.00 tot 16.00 uur, behalve maandag)

in Café Schuttershof

Dorpsstraat 2

5085 EG  Esbeek

Wat een geweldige dag had de Esbeekse delegatie die op zaterdag 25 mei aanwezig was bij de finale van de Dorpsvernieuwingsprijs 2019. Een dag die bekroond werd met de winst! De eerste prijs werd juichend ontvangen en meegenomen naar Esbeek, waar 's avonds het feest losbarstte in ons Schuttershof.

Vanzelfsprekend is Esbeek ontzettend trots op alle grote en kleine leefbaarheidsprojecten die door vrijwilligers in het dorp worden gerealiseerd. Maar ook de andere 3 finalisten van de Dorpsvernieuwingsprijs 2019, Ansen (Drenthe), Den Andel (Groningen) en Wellerlooi (Limburg) werken aan innovatieve ideeën, dus het bleef tot op het laatst spannend in deze Eredivisie van de dorpsinitiatieven.

Het Drentse dorp Witteveen (500 inwoners) was in 2017 winnaar van deze tweejaarlijkse prijs en daarom gastheer voor de prijsuitreiking van dit jaar – en dat deden zij met verve en veel hartelijkheid. Nadat alle aanwezige finalisten van een goed verzorgde picknick hadden kunnen genieten konden zij deelnemen aan een van de 10 georganiseerde workshops over Witteveense initiatieven, uiteenlopend van de door vrijwilligers onderhouden wandelroute, tot de verbouwing van het voormalige dorpshuis tot woongelegenheid voor senioren.

Aan het begin van het officiële gedeelte van de middag kregen de vier finalisten 10 minuten de gelegenheid hun dorp te presenteren aan de aanwezigen. Uitdaging daarbij was dat bij die presentatie geen andere technische hulpmiddelen mochten worden gebruikt dan een microfoon. Dus geen scherm voor beelden, geen muzikale ondersteuning. Deze instructie was pas kort voor de finalebekend geworden en betekende een korte teleurstelling voor de Esbeekse delegatie, want Rik Pulles had voor de gelegenheid een geweldige film gemaakt, waarin inwoners van Esbeek rappen over alle Esbeekse successen (deze film is te vinden op onze website). Maar we zijn in Esbeek natuurlijk niet voor één gat te vangen dus quizmaster Knilles (Corné Smolders) heeft zijn meest glimmende show-jas aan getrokken en met zijn assistente Inge Weening de Esbeekse 10 presentatie-minuten gebruikt om de aanwezigen met een Petje Op – Petje Af-Quiz op hilarische manier kennis te laten maken met ons dorp. Voor de winnaar van de onze quiz, een bestuurslid van het Groningse dorp Den Andel, hadden we een uniek 'Straight Outta Esbeek-t-shirt – gold edition' meegebracht. Deze sportieve winnaar nam uiteindelijk de derde prijs van de Dorpsvernieuwingsprijs voor haar dorp in ontvangst gekleed in het Esbeekse t-shirt.

Vervolgens werden de vier juryrapporten over de finalisten voorgelezen door de jury. Stuk voor stuk kregen ze uiterst lovende woorden over hun mooie projecten, maar het leek toch dat de woorden voor Esbeek nét even mooier waren dan die voor de andere dorpen. Dat dreef de spanning verder op!

Vanzelfsprekend was de ontlading groot toen, na de bekendmaking van de twee derde plaatsen, Esbeek tot winnaar werd uitgeroepen. Esbekenaren vielen elkaar juichend om de hals! Naast een geldprijs van € 3.000 kreeg Esbeek twee verkeersborden om bij de bebouwde-kom-grenzen te plaatsen, een oorkonde die ongetwijfeld een mooie plaats in Schuttershof zal krijgen en bovendien een heleboel werk. De winnaar van de Dorpsvernieuwingsprijs mag namelijk in 2020 Nederland vertegenwoordigen bij de Europese versie van de prijs, de European Village Renewal Award. Dit evenement zal bij de Europese winnaar uit 2018 plaatvinden, in het Oostenrijkse Hinterstoder. En in 2020, als er opnieuw een dorpsvernieuwingsprijs wordt uitgedeeld, is Esbeek aan de beurt om de finale te organiseren. Het bruist in Esbeek nu al van de ideeën voor deze evenementen! Dus dat gaat helemaal goed komen.

Tijdens de drie uur durende terugreis barstte het feest al los in de touringcar. De Colombiaanse kunstenares Juliana Rios Martinez die sinds kort tijdelijk woont en werkt in Esbeek, had tijdens de heenreis beloofd bij winst het Colombiaanse volkslied te zingen. Belofte maakt schuld en het was muisstil in de bus terwijl de frêle Zuid-Amerikaanse met emotie zong. In ruil hebben de andere passagiers vol overgave het Wilhelmus ingezet! Bij thuiskomst in Esbeek hadden Gerrit en Ellen van Gerven in Schuttershof gezorgd voor een heerlijk buffet voor de inmiddels hongerige winnaars, waarna alle inwoners van Esbeek uitgenodigd waren voor een feestje. De verkeersborden werden boven de kachel in het café geplaatst en de binnenkomst van dweilband Zuutjes Aon maakte het feest compleet. Het bleef nog lang onrustig in de kroeg…..

Het is al weer 10 jaar geleden dat Esbeek de Brabantse Dorpenderby won. Het winnen van de Dorpsvernieuwingsprijs nu voelt nu als een bekroning op alle mooie dingen die we de afgelopen tien jaar met veel betrokken vrijwilligers tot stand hebben gebracht. Dit zal ongetwijfeld zorgen voor nieuwe energie en daarmee nieuwe inspiratie voor de toekomst bij en van alle Esbeekse inwoners.

Het Andreas Schotel Museum heeft naast het oeuvre van Schotel nogal wat werk van zijn vriend, de etser Johannes Proost (1882-1942) in de collectie. Na zijn huwelijk met de joodse Charlotte Sjouerman op 15 november 1905 gaan Proost en zijn echtgenote in Bladel wonen en ze verhuizen in maart 1906 naar de Bloemenhoef of Bloemhoeve in Nederwetten bij Nuenen, waar ze tot februari 1911 woonruimte huren. Vanwege de band met Nuenen heeft Heemkundekring De Drijehornick aan de conservator gevraagd een artikel over deze onbekende en vergeten kunstenaar te schrijven. Onlangs is in het cultuurhistorisch tijdschrift Drijehornickelsvan de kring – het nummer van april 2019 – een uitvoerig artikel met vele illustraties over Johannes Proost verschenen. Daarin is de laatste stand van het onderzoek naar de kunstenaar verwerkt. 

Tijdens de voorbereiding heeft het bestuur van de heemkundekring gevraagd, of het niet mogelijk zou zijn uit de museumcollectie etsen van Johannes Proost uit de Nederwettense periode en portretten van Proost door Andreas Schotel in het Heemhuis – een voormalig koetshuis – aan de Papenvoort te exposeren. Zo hebben wij een kleine tentoonstelling ingericht met 11 etsen van Proost, een geschilderd Zelfportret uit 1915 en enkele portrettekeningen door Schotel, waarop hij zijn portretets van Proost uit 1938 heeft gebaseerd, die eveneens is geëxposeerd. Verder zijn in een vitrine uitgestald een reproductie van een getekend portret van Proost door Sjoerd de Roos uit 1908 en het ingelijste portret van Proost met prikkeldraad dat altijd op het atelier van Schotel heeft gehangen, als ook catalogi en boeken die vooral met zijn communistisch verleden te maken hebben. Een kleine presentatie, die nog tot medio juni te zien zal zijn.

Om het beeld van de figuur Johannes Proost in Nuenen te completeren heeft de conservator op 2 mei jl. ’s avonds een lezing over Proost als etser, communist en politiek activist verzorgd in de hal van basisschool De Dassenburcht aan de Jacob Catsstraat. Een deputatie uit Esbeek was aanwezig en heeft na afloop onder het genot van een drankje de expositie in het Heemhuis bekeken.

De weekbladen De Nuenense Kranten Rond de Lindehebben aan tijdschriftartikel, tentoonstelling en lezing apart aandacht besteed. Daarmee is niet alleen de kunstenaar Johannes Proost met zijn veelbewogen leven dat in het concentratiekamp Sachsenhausen eindigde, uit de vergetelheid gehaald, maar ook zijn het Andreas Schotel Museum, de Andreas Schotel Wandelroute en het dorp Esbeek daarmee breder op de kaart gezet. In ieder geval heeft de Nuenense heemkundekring het plan opgevat om in het najaar naar Esbeek af te reizen om alles met eigen ogen te komen aanschouwen.

Peter Thoben, conservator